logo-samandehi
خانه / مطالب همراهان / تاریخچه روزنامه تجدد

تاریخچه روزنامه تجدد

در تاریخ جراید و مطبوعات ایران چندین روزنامه و مجله با نام تجدد پای به عرصه انتشار گذارده اند که یکی از مهم ترین آنها روزنامه ای است که با این نام و به همت شیخ محمد خیابانی منتشر شد.
شیخ محمد خیابانی در ۱۲۵۶ شمسی در خامنه ـ‌ از توابع شبسترـ متولد شد. او پس از چند سال کار و تحصیل مقدماتی در روسیه که محل اقامت پدرش بود به تبریز بازگشت و به تحصیل علوم دینی پرداخت. وی علاوه بر فقه و اصول، ادبیات عرب را نیز فرا گرفت و به کسوت روحانیت درآمد.
با توجه به شناختی که خیابانی از دوران اقامت در روسیه از بلشویک ها داشت و همچنین عقبه روحانیتی که به آن اتّصاف داشت،با سیاست های روسیه به شدت مخالف بود.
مدتی امام جماعت مسجد جامع تبریز شد و سپس به دوره دوم مجلس شورای ملی که در آبان ۱۲۸۸ آغاز به کار کرد، راه یافت. هنگام اولتیماتوم روسیه تزاری برای بیرون راندن مستشاران خارجی از جمله “شوستر” و ادامه اقامت مستشاران روسی در ایران که با موافقت احمدشاه روبرو شد و به تعطیلی مجلس دوم انجامید، شیخ محمد خیابانی به مبارزه علیه حضور بیگانگان ادامه داد.
بسیاری از اساتید تاریخ ، شیخ محمد خیابانی را از جمله افرادی می دانند که به شدت با اولتیماتوم روسی مخالفت کرد. او طی نطق‌های پر شورش در مجلس، نمایندگان را از تسلیم شدن در برابر روس‌ها بر حذر داشت.
شیخ محمد خیابانی پس از نطق آتشین و معروف خود در جریان بررسی موضوع اولتیماتوم روسیه برای عزل مورگان شوستر در مجلس، که برایش شهرت بسیار حاصل آورد و پس از انحلال مجلس دوم به تبریز بازگشت و روزنامه “تجدد” را منتشر کرد. این روزنامه در آن زمان تا جایی پیش رفت که برای اولین بار در ادبیات فارسی (در سال ۱۲۹۹ خورشیدی) از واژه فمینیسم استفاده کرد. در تجدد چندین نویسنده زن نیز فعال بودند.
در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۲۹۹ خیابانی مبارزات سیاسی خود را سامان تازه‌ای بخشید. مهم‌ترین بخش این مبارزات، قیام وی در برابر پیمان ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله بود.
یکی از پیمان‌هایی که موجب افزایش قابل ملاحظه سلطه سیاسی انگلیسی‌ها در ایران می شد، قرارداد ۱۹۱۹ بود. به موجب این قرارداد که در مرداد ۱۲۹۸ با دولت وثوق‌الدوله منعقد شد، امتیاز راه‌آهن و راه‌های شوسه در سراسر کشور به انگلیس واگذار شد و ارتش و دستگاه مالیه ایران زیر نظر مستشاران سیاسی و اقتصادی بریتانیا قرار گرفت. کابینه وثوق‌الدوله به دنبال تحمیل این قرارداد با موج مخالفت‌های عمومی و اعتصابات صنفی و کارگری در کشور سقوط کرد. روحانیون مبارز از جمله شیخ محمد خیابانی و سیدحسن مدرس در جریان مخالفت‌ها و اعتراضات عمومی مردم علیه پیمان ۱۹۱۹، به وثوق‌الدوله که عاقد این پیمان بود، به شدت اعتراض کردند.
خیابانی در آستانه انتخابات دوره چهارم مجلس، مردم را از رأی دادن به سیاسیون وابسته به انگلیس یا روسیه بر حذر داشت. او قرارداد ۱۹۱۹ را مضر به حال مملکت و ناقض حاکمیت ملی و استقلال ایران خواند و در تهران با وعظ، خطابه و نگارش مقاله به تشریح ابعاد خطرناک این پیمان پرداخت. او برای واداشتن وثوق‌الدوله به لغو معاهده، در بهار ۱۲۹۹ به مبارزه مسلحانه روی آورد و در ۱۷ فروردین‌‌ همان سال در برنامه‌ای از پیش طراحی شده، تمامی ادارات و مراکز دولتی تبریز را تصرف کرد. وی با گسترش این قیام به دیگر شهرهای آذربایجان، توانست این خطه را از حاکمیت دولت وثوق‌الدوله خارج سازد.
در کشاکش قیام شیخ محمد خیابانی، دولت وثوق‌الدوله سقوط کرد و کابینه مشیرالدوله زمام امور را به دست گرفت. مشیرالدوله برای پایان دادن به قیام خیابانی، مخبرالسلطنه حاکم تبریز را مأمور فرونشاندن این قیام کرد. مخبرالسلطنه پس از چند دوره مذاکره بی‌حاصل با شیخ محمد خیابانی، سرانجام به کمک قوای قزاق عملیات نظامی بزرگی را علیه نیروهای وفادار به خیابانی به راه انداخت. در جریان این نبرد نیروهای شیخ سرکوب شده و خیابانی نیز در ۲۲ شهریور ۱۲۹۹ کشته شد.
یکی از اقداماتی که خیابانی در مدت کم قیام خود در منطقه انجام داد مبارزه با مساواتی های شمال ارس برای تبدیل نام قفقاز به آذربایجان بود.
در آن سال ها که محمد امین رسول زاده در پی تشکیل کشوری مستقل بود که بعدها نام جمهوری آذربایجان را بر آن نهادند،شیخ محمد خیابانی با این نام گذاری مخالفت کرد چرا که معتقد بود نام نواحی شمال ارس همیشه “قفقاز” و “ارّان” بوده است و نه آذربایجان.
خیابانی برای اعلام این مخالفت با هوشیاری نام منطقه آذربایجان ایران را به “آزادیستان” تبدیل کرد تا به این ترتیب در واقع مخالفت خود را با حرکت موذیانه سیاست مداران شمال ارس نشان دهد.
البته همین اقدام خیابانی بعد ها دست آویزی شد تا برخی فرقه گرایان از خیابانی به عنوان یک تجزیه طلب یاد کنند در حالی که این موضوع صحت نداشته و وی تبریز را بعنوان مهد ایرانیت قبول داشته است.
نگاه اجمالی به فعالیت ها و اقدامات این شیخ مجاهد نشان دهنده روح اسلامی و ضد استعماری قیام و عمق تفکرات دینی ایشان می باشد.متاسفانه دولت جمهوری آذربایجان با یک برنامه ریزی طولانی مدت سعی بر آن داشته که ذهن کودکان این خطّه را از ابتدا،با جعلیات تاریخی مسلّم ، پر کند.
در راستای همین سیاست کهنه تزاری است که دولت جمهوری آذربایجان با حمایت از تدوین کتاب هایی همانند “آتا یوردو”سعی دارد تاریخ مستقلی تدوین کند.
آنچه در این میان مورد توجه است سرقت شخصیت های متعدد ایرانی از سوی این کتاب است که با تحریفات متعدد در شعارها و عملکردهای ایشان،سعی بر آن دارند تا تاریخی نو برای خود ببافند.مثلا در بخشی از کتاب تحریفی “آتا یوردو” که در کلاس ششم ابتدایی جمهوری آذربایجان تدریس می شود ، در مورد شیخ محمد خیابانی آمده است: “یکی از مخالفت های ملت آذربایجان در مقابل ظلم ایران در سال ۱۹۲۰ در تبریز به رهبری فرزند قهرمان ملت ما شیخ محمد خیابانی بود…”
ماهیت قیام شیخ محمد خیابانی در یکی از نطق های خود در تبریز چنین ابراز می شود:” تبریز می‌خواهد حاکمیت بدست ملت باشد. تمام ایران فعلاً با زبان حال خود این تقاضا را می‌نماید.هرگاه تهران از قبول این نظریه سرپیچی کند، ما با اصول خود ایران را تجدید بنا خواهیم نمود، ما می‌گوئیم حاکمیت دموکراسی باید در سراسر ایران جاری باشد.”
منبع اهر وصال
یادش گرامی و راهش پررهروباد

درباره ی تجدد

*بسم الله الرحمن الرحیم* مدیریت سایت به شما بازدید کننده گرامی خوش آمد عرض می کنم. هدف از طراحی این سایت معرفی روستای کندرود(شبستر) و آداب و سنن واخبار مربوط به روستا می باشد. جهت رسیدن بهتر به این هدف نیازمند یاری و پشتیبانی همه همولایتی های عزیز می باشم . با ارسال مطالب و تصاویر خود ما را یاری فرمایید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

20 − سه =

Optionally add an image (JPEG only)